Śladami historii25 maja 2013

Gennin to nazwa miejscowości Jenin, która obowiązywała do 1945 roku. Miejscowość należy do najstarszych w okolicy, jej powstanie wzmiankowane było już w 1278 roku. Wynikałoby z tego, że Jenin jest tylko o 21 lat młodszy od Gorzowa, który w 2007 roku obchodził piękny jubileusz 750-lecia istnienia. Sprawa wieku Jenina nie jest do końca słuszna, bowiem wioska swoimi początkami sięga znacznie wcześniej, gdyż należała  do polskiej piastowskiej kasztelanii santockiej. Potwierdzają to badania archeologiczne przeprowadzone w ramach Archeologicznego Zdjęcia Polski: zlokalizowana osada początkami sięgać może nawet X w. Nazwa wsi Jenin wywodzi się od imienia Jan, a nazwa Gennin jest jej zgermanizowaną formą.

Najbardziej interesującą częścią historii Jenina dla obecnych jego mieszkańców jest okres przedwojenny. Jest to zrozumiałe, bowiem wiekowo jest to okres najbliższy obecnemu. Z tego czasu pozostało stosunkowo wiele materiałów historycznych w postaci fotografii, pocztówek, zachowanych dokumentów,  wspomnień byłych i obecnych mieszkańców oraz zachowanych budowli i obiektów. Wśród mieszkańców Jenina są jeszcze tacy, którzy pamiętają osiedlanie się całych rodzin przybyłych ze Wschodu po zakończeniu działań wojennych w 1945 roku. Jest ich coraz mniej, niestety, ciągle kogoś ubywa z grona żyjących świadków historii. Do czasu zakończenia wojny Jenin/Gennin  był spokojną wioską o charakterze rolniczym. Wg danych encyklopedycznych w 1938 roku zamieszkiwały tutaj 943 osoby. Dla porównania w sąsiednim Bogdańcu/Dühringshof  mieszkało w tym czasie 1547 osób, a w Łupowie/Loppow 453 osoby. Granice administracyjne miejscowości przed 1945 rokiem pokrywały się z obecnymi granicami na kierunku wschód-zachód, a więc od drogi na Racław aż do ulicy Krótkiej leżącej naprzeciw dojazdu na dworzec PKP. Co było interesującego w przedwojennym Jeninie?  Najbardziej znaczącym zabytkiem jest kościół klasycystyczny z 1812 roku. Oprócz tego pozostało szereg obiektów budownictwa wiejskiego, także budynków mieszkalnych , ale nie są to obiekty aż tak stare. Należy tutaj wspomnieć, że w 1807 roku całą miejscowość zniszczył doszczętnie wielki pożar. Oprócz wymienionych były także obiekty niezbędne społeczności wioski czy też służące wygodzie ówczesnych mieszkańców. Takim obiektem była nieduża remiza strażacka/Spritzhaus usytuowana w sąsiedztwie kościoła. Była pokryta dachem dwuspadowym. Budynek ten zachował się do dnia dzisiejszego, ale jego stan jest opłakany. Od wielu lat nie spełnia on już roli remizy. Przed wojną, na placu przed remizą, strażacy pod wodzą swojego kapitana Richarda Borka odbywali częste ćwiczenia w czasie wolnym od interwencji. Było to zawsze interesującym widowiskiem, zwłaszcza dla dzieci, które przychodziły po lekcjach z pobliskiej szkoły usiłując także brać udział w niektórych ćwiczeniach.

Szkoła była w centrum wioski, usytuowana na rogu obecnych ulic Gorzowskiej i Akacjowej. Budynek szkoły przestał istnieć w nieznanych okolicznościach. Na jego gruzach stoi dzisiaj okazały dom mieszkalny. Wiadomo, że podczas robienia wykopów pod jego fundamenty natrafiono na niewybuch bomby lotniczej produkcji ZSRR z okresu II wojny światowej. Za nieistniejącą szkołą, wzdłuż ul. Akacjowej znajduje się niezidentyfikowany cmentarz. Idąc w górę ulica ta prowadzi w kierunku Starej Cegielni, po której nic już nie zostało. Przed wojną,  w okresie zimowym dzieci i młodzież zmieniali tę drogę w tor saneczkowy i nartostradę. Idąc jeszcze dalej i wyżej, już w lesie, można  dojść do stawu sródleśnego/Maserpfuhl, który był w owym czasie miejscem chętnie odwiedzanym przez turystów. Nad stawem odbywały się  potańcówki, a obsługę gastronomiczną uczestników rekreacji  prowadziła restauracja Maxa Paula z Łupowa/Loppow . Do tego miejsca  można dojść także od strony leśniczówki położonej przy drodze na Racław. Obecnie jest to miejsce zapomniane. Czasami można spotkać tu wędkarzy usiłujących złapać jakąś rybę.

Przed wojną komunikacja samochodowa była w powijakach. W wiosce były tylko 4 samochody osobowe, ale wymaga podkreślenia fakt, że wśród czwórki posiadaczy i zarazem kierowców, była córka handlarza produktami rolnymi Ulla Branovsky, młoda dziewczyna, której urodą zachwycał się Rudi Frohloff, autor wspomnień o przedwojennym Jeninie. Pozostałe trzy auta były użytkowane przez nauczyciela Sorbiga, mistrza kowalskiego Borka i rzeźnika Danielsena. Jednak to nie auta osobowe stanowiły o możliwościach komunikacyjnych mieszkańców ówczesnego Jeninia. Podstawą komunikacji była kolej. Z dworca kolejowego w Gorzowie/Landsberg odjeżdżało w ciągu doby 60 pociągów osobowych w 4 kierunkach. Bywały w ciągu doby takie okresy, że przez stację w Bogdańcu/Dühringshof  przejeżdżały one co kilka minut.

Miejscowość Jenin/Gennin była dobrze wyposażona pod względem usług handlowych. Byli rzeźnicy, piekarze, ogrodnicy, handlujący drobiem, jajkami, artykułami spożywczymi. Także w sąsiednim Bogdańcu/Dühringshof  było dobre zaopatrzenie w artykuły przemysłowe. Po cóż więc było jeździć do Gorzowa/Landsberg ?  Nawet rowery kilkunastu marek można było kupić na miejscu.

Naprzeciw ul. Piaskowej, po drugiej stronie ul. Gorzowskiej, jest droga prowadząca do przejazdu przez tory kolejowe . Przed wojną była tu budka dróżnika pod ówczesnym nr 89. To od niej, wzdłuż torów, aż do przejazdu na ul. Wojska Polskiego, przy którym stała budka nr 90 biegł tor wyścigów dla psów. Nie są jednak znane  szczegóły tych zmagań. Obecnie nie ma śladu po tym torze, nie ma także budki nr 89, a budka nr 90 co prawda istnieje, lecz przed laty została zamieniona na dom mieszkalny.

Odrębny rozdział stanowią usługi gastronomiczne w ówczesnym Jeninie. Znana i lubiana była gospoda Liebscha m.in. dlatego, że był przed nią wolny plac, na którym znajdowała się dziecięca karuzela napędzana ręcznie. Atrakcją było to, że po 4 rundach płatnych można było skorzystać z rundy darmowej.

Bardziej jednak znaną , pozostającą symbolem ówczesnego Jenina była gospoda „Zu den Linden”/Pod lipą.

gospoda pod lipa

Częstym jej gościem był Ernst Henseler, znany malarz przedwojennego Gorzowa. Ale jest to temat  następnej publikacji.

 

 

 

Jenin, dnia 9.12.2009r                                      Opracowanie:

Eugeniusz Cytlak

Literatura:

  1. „Opracowanie „Heimattreffen der Genniner Anno 1994” autorstwa Rudi Frohloffa, 2000,
  2. „Heimatblatt“ Organ der Bundesarbeigemainschaft Landsberg/W., Heft 25, 2002,
  3. „Panorama dziejów wsi Łupowo 1278-2008“ autorstwa Roberta Piotrowskiego, 2008.
  4. „Niepublikowany materiał Sołectwa Jenin nt. kapitału społecznego i środowiska kulturowego. Praca zbiorowa pod red. dr Tadeusza Szczurka” , 2008r
Śladami historii